Η θλίψη για έναν μύθο που ποτέ δεν πίστεψα.
Νέτα σκέτα: Δεν με συγκίνησε ποτέ. Δεν με συγκινεί ούτε και τώρα. Αν έβαζα στη σειρά τους τραγουδιστές που με καθήλωσαν, που με ανάγκασαν να σταματήσω ό,τι κάνω και να τους ακούσω, ο Ozzy Osbourne δεν θα υπήρχε ούτε ως χιουμοριστική αναφορά.
Κι όμως, με τον θάνατό του βλέπω έναν ολόκληρο κόσμο να πενθεί ειλικρινά και βαθιά, με το χέρι στην καρδιά. Κι έτσι, με σχεδόν ακατανόητο, αλλά ειλικρινές ενδιαφέρον, επειχειρώ να κατανοήσω: "Γιατί";
Ένα ολοζώντανο meme με φωνή και performance.
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: η φωνή του Ozzy είχε μια ιδιόμορφη γοητεία, κάτι ανάμεσα σε μεθυσμένο καλικάντζαρο και ζαλισμένο προφήτη της ερήμου με ηλίαση. Ήταν απόλυτα αναγνωρίσιμη -αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν και αξιόλογη: Τεχνικά μέτριος, με περιορισμένο φάσμα και μόνιμη λαρυγγο-ρινική χροιά, ο Ozzy δε μπορεί σε καμία περίπτωση να σταθεί επάξια δίπλα στους ομόσταυλους της εποχής του. Κι όμως: Είναι ο μόνος που έφτασε σε μυθικό status τραγουδώντας σαν ρομποτική μύγα με hangover.
Ως παρουσία; Θεατρική, ντυμένη στα μαύρα, με σταυρούς, αίμα, νυχτερίδες και έναν pop ψευδοσατανισμό που σήμερα θυμίζει εφηβικό acting-out. Ο "Πρίγκιπας του Σκότους" για τα σημερινά δεδομένα, έμοιαζε περισσότερο με τον θείο που φοράει δερμάτινο στα εξήντα του και λέει αστεία που δεν γελάει κανείς, παρά με τον απόλυτο ανατροπέα του μουσικού κόσμου.
«I’m not going to stop until they take me away in a fucking straight jacket...»
Ο Ozzy δεν ήταν λοιπόν η φωνή-εργαλείο ή ο παντοδύναμος performer επί σκηνής. Ήταν το τρενάκι του τρόμου σε παρακμιακό λούνα παρκ των 80s: ήξερες ότι δεν είναι στ’ αλήθεια τρομακτικό, ήξερες ότι ο μηχανισμός τρίζει και τα τέρατα είναι πλαστικά, αλλά παρ’ όλα αυτά έμπαινες -και περνούσες υπέροχα. Ήταν η απόλαυση του φόβου χωρίς τον κίνδυνο. Το σκοτάδι για αρχάριους. Υπήρχε κάτι το αληθινό μέσα στο ψεύτικο και κάτι το βαθιά ανθρώπινο μέσα στο φαινομενικά "διαβολικό".Για να είμαστε δίκαιοι, ο Ozzy δεν είναι μόνος του σε αυτό το σύμπαν: Είναι ο Ozzy των Black Sabbath. Και εδώ τα πράγματα γίνονται σοβαρά: Μαζί με τον Tony Iommi, τον Geezer Butler και τον Bill Ward, υπήρξε μέρος ενός ήχου που γέννησε το heavy metal. Όχι απλώς μια μουσική κατεύθυνση, αλλά ένα παγκόσμιο πολιτισμικό υποείδος, με δική του ηχητική εικονογραφία, δόγμα και λατρευτές.
Αν η Κοινωνιολογία της Μουσικής είχε χιούμορ (και μερικές φορές έχει), θα έλεγε πως ο Ozzy δεν ήταν καν performer -ήταν ενσώματη απάντηση στη μαζική αλλοτρίωση. Κάπου ανάμεσα στον Émile Durkheim και τον Lemmy Kilmister, ο Ozzy υπήρξε τελετουργικός εκφραστής του συλλογικού ανορθολογισμού. Ή αλλιώς, το παιδί που φώναζε απενοχοποιημένα τρέχοντας πάνω κάτω "είμαι τρελός" σε έναν κόσμο που απαιτούσε ομαλότητα, τάξη και πολιτική ορθότητα.
"Bat out of Hell" -και δεν ξαναγύρισε...
Κι εδώ μπαίνουμε στην καρδιά της υπόθεσης: γιατί θρηνεί ο κόσμος;
Γιατί δεν θρηνεί μόνο τον Ozzy. Θρηνεί την εποχή που το παράδοξο, το αλλόκοτο και το ανένταχτο είχαν σημασία, που τον θόρυβο τον έκανε κάποιος με προσωπικότητα και όχι ο αλγόριθμος με βάση τη μαζική ζήτηση. Η αποχώρησή του αφήνει ένα κενό όχι μόνο στις σκηνές, αλλά και στο συλλογικό φαντασιακό. Και δεν είμαστε πια σίγουροι αν θα ξαναπαραχθεί κάτι αντίστοιχο.
(Ή, για να το πούμε διαφορετικά: κανείς δεν θα θρηνήσει έτσι αν πεθάνει ο frontman των Imagine Dragons. Sorry Dan).
Επιπλέον, δεν πέθανε νέος. Δεν έγινε μάρτυρας όπως ο Cobain -και η τέχνη αποζητά μάρτυρες. Ο Ozzy έζησε. Ξεφτιλίστηκε. Συνήλθε. Παντρεύτηκε. Έπεσε ξανά. Έγινε meme. Έγινε reality. Κι όμως, άντεξε και δεν άλλαξε ποτέ ουσιαστικά. Ήταν πάντα ο Ozzy: λίγο παιδί, λίγο ψυχασθενής, λίγο παλιάτσος, λίγο είδωλο. Και αυτό ακριβώς τον έκανε οικείο. Σε έναν κόσμο γεμάτο αναλώσιμους και αποστασιοποιημένους ημι-διάσημους, ο Ozzy ήταν από τους λίγους που επέμειναν να υπάρχουν, ακόμα κι όταν όλοι αναρωτιόμασταν πώς ακριβώς συνεχίζει να βαδίζει: Αυτό ακριβώς που η στατιστική αποκαλεί "λάθος μέτρησης του προσδόκιμου ζωής".
(Όπως θα έλεγε κι ένας κοινωνιολόγος με μπλούζα Metallica: "ο Ozzy ήταν μια ανομική βαλβίδα εκτόνωσης". Έδινε νόημα στο χάος, χωρίς να χρειάζεται να εξηγεί ή να κουνάει διδακτικά το δάχτυλο).
Όταν πεθαίνει ένας θρύλος που δεν λάτρεψες -αλλά σε αφορά.
Όχι, δεν ήταν ο δικός μου ήρωας. Δεν με σαγήνευσε ποτέ. Όμως, όπως προανέφερα, ο Ozzy ήταν το τραινάκι του τρόμου που δεν πέρασε ποτέ από ΚΤΕΟ, αλλά όλοι ήθελαν να ξαναμπούν.
Αντίο, λοιπόν Ozzy. Δεν ήσουν δικός μου, αλλά ήσουν κάποιων άλλων. Και τους βλέπω να πενθούν για σένα. Εγώ απλώς κατανοώ. Και υποκλίνομαι.